Legalisatie, het lelijke eendje der drugsbeleid
De dageraad van de narcostaat
Amsterdam, 6 juli 2021. Druk was de plek, jong was de avond - raak was het schot. Peter R. de Vries is vermoedelijk slachtoffer geworden van nietsontziende intimidatie vanuit het drugscircuit, omwille van zijn rol in het Marengo-proces. De tijd van voorzichtige, discrete criminaliteit lijkt hiermee voorbij: is dit de dageraad van de narcostaat?
In een narcostaat heeft het behoud van winstgevende drugshandel prioriteit boven het respecteren van de rechtstaat. Een toestand waarin advocaten hun uitmuntendheid met de dood moeten bekopen. Een land waarin doorbijtende journalisten met kogels het zwijgen wordt opgelegd.
Hoewel Nederland zakt op de internationale vrijheidslijst, is het nog geen Mexico. Hoe voorkomen we dat het nieuwe seizoen van Narcos zich in Amsterdam afspeelt? Het politieke beleid van Nederland staat wereldwijd al jaren bekend als gunstig voor drugshandel. Tel daar de centrale geografische ligging en de grootste haven van Europa bij op, en de bloedrode loper voor de intrede van een narcomaatschappij kan worden uitgerold.
De rol van de consument
Intussen wordt in dit alles de dans ontsprongen door het eindstation: de drugsconsument wast zijn of haar handen in onschuld. Drugsgebruik wordt niet bestraft, waardoor de vraag blijft - en daarmee het aanbod. Zolang de consument betaalt, blijft drugshandel winstgevend. Om die reden klinkt de roep om drugsgebruikers strafrechtelijk te vervolgen steeds harder, met name vanuit de christelijke regeringspartijen.
Echter, de Amerikaanse drooglegging leerde ons al dat gebruik verbieden zowel zinloos als onmogelijk te handhaven is. Dit laatste wordt bevestigd door de huidige voorzitter van de Nederlandse Politiebond. Daarnaast zullen gebruikers bij een verbod minder snel de drugstestservice of de EHBO durven te bezoeken, met meer gezondheidsrisico’s tot gevolg. Een ban op bijpakken geeft meer problemen dan het daadwerkelijk oplost.
Een splinternieuwe aanpak
Maar het repressieve beleid van Grapperhaus is ook geen uitweg. Deze penibele impasse dwingt ons tot inventiviteit; oftewel, om ons te begeven voorbij de gebaande paden - en daarmee wederom te fungeren als wereldwijde voorloper in beleidsvorming. Na decennia hannesen met Opiumwetten en halfslachtig gedoogbeleid zullen we eraan moeten geloven: het ‘decriminaliseren’ van bepaalde drugs kan een serieuze oplossing zijn. Misschien wel de énige effectieve manier om het hoofd te kunnen bieden aan de opmars van het narcogeweld.
Hoewel decriminaliseren een stuk minder direct klinkt dan legaliseren, vinden veel politici beide woorden ontzettend smerig. Die nare bijsmaak is het resultaat van generaties lange conditionering die alles onder de noemer ‘drugs’ associeert met vernietigende verslaving, doden en daklozen, de duivel in pilvorm. Diezelfde generaties werd voorgehouden dat roken gezond was en worden decennia later nog altijd om de oren geslagen met de onophoudelijke promotie van alcoholhoudende dranken. Voor uw perspectief: tabak staat op de derde plaats van de drugs met de grootste verslavingskans, alcohol op plek zes. XTC staat op plek dertien, net onder ketamine en nog boven LSD. Ook op de lijst van de schadelijkste soorten drugs verdient tabak een bronzen medaille. Alcohol grijpt net naast een podiumplaats met een vierde plek. Hierna is cocaïne pas aan de beurt. Ketamine, LSD en XTC halen de top tien niet eens.
De huidige tijdsgeest verplicht mij de coronacrisis erbij te halen, ter vergelijking. Ging het bovenstaande namelijk om een lijst met vaccins tegen het coronavirus, dan zou men de poeder en de pil glansrijk verkiezen boven de peuk en de pils. Waar is het zo luid verkondigde neoliberale principe van eigen keuze en verantwoordelijkheid in dit verhaal? Waarom kunnen we slechts kiezen uit een kinderhandje legale genotsmiddelen, waarvan het gros slecht voor ons is? Het is alsof de overheid Janssen en AstraZeneca promoot, terwijl ze Pfizer en Moderna bewust achterhoudt.
Wetenschappelijk advies
Verschillende onderzoekscommissies en denktanks hebben schoorvoetend wetenschappelijke onderbouwing aangedragen voor de grote potentie van een progressief drugsbeleid dat legalisering van bepaalde middelen faciliteert. Deze rapporten onderstrepen met name de kracht van een nieuw beleid omtrent MDMA (het essentiële bestandsdeel van XTC), dat op toegankelijke wijze wordt toegelicht in onder meer deze podcast van VICE en deze inmiddels befaamde aflevering van Zondag met Lubach.
Als bovengenoemde rapporten de basis vormden van een OMT-advies, zou het kabinet dit allang hebben overgenomen. “We moeten vertrouwen op deskundigen”, aldus onze minister-president tijdens vrijwel elke persconferentie over het coronavirus. De steeds dodelijkere criminaliteitscrisis is misschien minder prompt op het bord van de bewindvoerders beland, maar vormt op lange termijn wel meer gevaar voor de rechtstaat dan de coronapandemie. Toch wuift de Tweede Kamer (op D66 en GroenLinks na) de onomstotelijke onderzoeksresultaten van de hand. Met name de christelijke partijen steken uit infantiel principe hun kop in het zand en “weigeren te accepteren dat drugsgebruik normaal is geworden”.
Deze politieke weerstand is diepgeworteld en moeilijk te doorbreken, ondanks het scala aan voordelen dat gereguleerde MDMA-handel kan bieden. Consistente dosering en kwaliteitsgarantie, betere voorlichting, grootschalige gebruikersmonitoring, effectieve hulpverlening en tegelijkertijd controle over de productie, het afval en de geldstromen - is slechts een greep uit de lange reeks pluspunten die de rapporten ons voorschotelen.
De staatkundige legpuzzel
Een kanttekening is hier cruciaal, want vanuit praktisch oogpunt buitelen de haken en ogen onmiskenbaar over elkaar heen. Wat doen we bijvoorbeeld met de drugs die aanzienlijk meer gezondheidsrisico’s met zich meebrengen, zoals GHB en cocaïne? Waar leggen we de grens? Hoe wordt de export aangepakt in het geval dat buurlanden niet meegaan in dergelijk progressief beleid? Deze puzzel is niet in één dag gelegd, maar dat is geen reden om hem in de kast te laten.
Een kansrijk kuikentje
De normalisering van drugsgebruik is onder jongeren al in een vergevorderd stadium. Terugdraaien is onmogelijk, onderdrukken blijkt tevergeefs. Ondertussen verstevigt de narcoticacommercie zijn greep op de samenleving en ondermijnt het de economie van de bovenwereld: een proces dat al decennialang ongeremd heeft kunnen voortvaren. De drugshandel floreert en doodt alles dat in zijn weg staat. Deze handel strategisch ontheffen uit de onderwereld is mogelijk de laatste strohalm om de opkomst van de narcostaat te kunnen voorkomen.
Natuurlijk, het voorstel is radicaal en eng; het lelijke eendje van de toekomstscenario’s. Niettemin is dit eendje ruimdenkend, vooruitstrevend en een kuiken van de tijd. Dit lelijke eendje heeft de potentie om een doeltreffende zwaan met wereldwijd aanzien te worden. We hoeven er alleen maar voor open te staan.